Gievelstein

(Gevelstenen)

De Gevelstenen van Maastricht:

Stenen prentenboek
Het gebruik om namen aan huizen te geven is heel oud. De meeste mensen hadden geen vaste achternaam zoals nu. Ook bestond er geen huisnummering en evenmin waren er etalages. Daarom was het nodig door middel van uithangborden bezoekers en klanten wegwijs te maken. Deze uithangborden verschenen aanvankelijk vóór de gevel aan een paal. Omdat een zeer groot deel van de bevolking niet kon lezen werden ze vaak 'sprekend' gemaakt. Zo verwees bijvoorbeeld een ossenkop naar een slager. Aan de grootte en de uitvoering van het uithangbord kon men de welvaart van de bewoner aflezen. Het kwam voor dat de borden elkaar weldra vrijwel raakte. Het stadsbestuur bepaalde toen, dat ze aan de gevel moesten worden gehangen en slechts een bepaalde grootte mochten hebben. De verstening van de stad leidde ertoe dat vrijwel alle uithangborden werden vervangen door gevelstenen. Dit proces begint ongeveer in 1625 op gang te komen. Honderd jaar later bereikte het zijn hoogtepunt. Ruim duizend huisnamen zijn bekend en men neemt aan dat er in de achttiende eeuw  ongeveer zeshonderd op gevelstenen verschenen. Maastricht bezit een kostbaar `stenen' prentenboek: de vele, circa 425 gevelstenen zijn tekens van huis en haard die deze stad een pittoresk aanzien verlenen. De Maastrichtse gevelstenen vertellen verhalen van het dagelijks leven en wonen. Het waren persoonlijke herkenningstekens. Niettemin hebben zij dikwijls heel wat omzwervingen van pand naar pand gemaakt. Vaak werden ze herplaatst in gevels waarin zij van origine niet thuishoren. Huizen werden ook wel aangeduid met uithangborden. Soms hadden die betrekking op de nering. Zo'n uithangbord is nog te bewonderen in de Kleine Staat, zij het in kopie: Au Petit Saint Jean. De huisnummering in Maastricht werd tenslotte ingevoerd rond 1800, in de Franse tijd. Het was aanvankelijk een doorlopende nummering van alle huizen binnen de stadsmuren. In de loop van de 19e eeuw werd dat veranderd. Vanaf die tijd werden de huizen genummerd per straat.

                                                   
Het virus van 'Chauvinisme' is bij mij laat op gang gekomen, mijn vader die fervent Maastrichtenaar is en ook veel verzameld heeft van Us Mestreech heeft het al eerder geprobeerd bij mij. Ik ben er echter zelf achter moeten komen hoe mooi Us Mestreech eigenlijk wel is. Als jongetje/tiener heb je geen aandacht voor de schoonheid van je eigen stad. Dan zijn andere dingen belangrijk.

Ik was een aantal jaren geleden in Edinburgh (Schotland) en daar viel me op dat de begane grond van de stad heel modern was en qua winkels veel weg had van Maastricht. Maar vanaf de eerste verdieping was het schitterend, de oude gebouwen met hun ornamenten op de gevels waren prachtig. Weer terug in Maastricht blijkt dit precies hetzelfde, vanaf de eerste verdieping is Maastricht in mijn ogen mooier dan allemaal de bekende gevels van HEMA - McDonald's - V&D - Bijenkorf etc. etc.

Een van de mooie aspecten van Maastricht vind ik de Gevels en vooral de Gevelstenen die nog hier en daar in de gevels aangebracht zijn. De gevelstenen vertellen een verhaal over de bewoner (althans vroeger). Vroeger had men geen naamplaatje of nummer aan de deur dit kwam pas in 1800, toen werd voor reclame of om aan de mensen kenbaar te maken wie de bewoner/eigenaar was een gevelsteen of uithangbord gemaakt.

In Maastricht zijn ca tweehonderd gevelstenen bewaard gebleven en deze zijn overal in Maastricht te zien, maar let op je kan wel pijn in je nek krijgen van het naar boven kijken.

Wil je meer weten over de gevelstenen van Maastricht dan ga naar het VVV en haal een gevelstenenwandeltocht of ga naar de site van Jef Bartelet de Maastrichtse gevelstenenkenner bij uitstek, bestel zijn cd-rom of zijn boek, klik op de boekenkaft en bezoek zijn website.

Er worden nog steeds nieuwe gevelstenen geplaatst, de jongste Maastrichtse gevelsteen is te zien op de Rechtstraat 87 en heeft de naam: “In Den Steyven Neck”… Waarom, dat wordt u snel duidelijk als u hem gevonden heeft !

                  

Nao Bove

Op het internet is van alles te vinden en zo kwam ik dan ook in de Beeldbank van Historisch Centrum Limburg oude foto's van Maastrichtse Gevelstenen tegen, Klik op de foto's of de camera om doorverwezen te worden. U weet het, tips, foto's en eigenlijk alles wat deze site over Maastricht kan aanvullen is welkom.

Fotocollectie GAM, 4987, Kleine Staat 16, Fotograaf Lahaye 1978 Bron HCL Fotocollectie GAM, 10774, eerst Kleine Gracht 36, nu Rechtstraat 80 Fotograaf A.Simays1930-35 Bron HCL Fotocollectie GAM, 10794, eerst Gubbelstraat 24, nu Hoog Brugstraat 48 Fotograaf A.Simays1930-35 Bron HCL

Link Album Gevelstenen oud via de site van Beeldbank HCL

Link Maastricht Digitaal

Link Vrienden van Maastricht van Jef Bartelet

Nao Bove

Bron Website beeldbank HCL, Vrienden van Maastricht van Jef Bartelet, Maastricht Digitaal, St. Historische Reeks Maastrichts Silhouet No.2 'De Vogelstruys' Blz 13.  Foto's zwart wit Website beeldbank HCL, kleur John Kerkhofs

Ik haal en krijg veel foto's van het internet hierdoor weet ik niet altijd of er © copyright opzit,

of dat deze vrij te gebruiken zijn, dus als je een foto tegenkomt waar je denkt dat deze er niet hoort te staan, mail me dan even. Opmerkingen, suggestie en ideeën zijn altijd welkom en kunnen in het 'gastebook' achtergelaten worden.

eine terök