Kristal & Glasslijperij

Sphinx/Kristalunie

Kristal - Glasslijperij Maastricht

Al in de 17e eeuw was er in Maastricht enige glasnijverheid. De Luikenaar Guy Libon begon in 1645 een glasblazerij in de rechtstraat. De drie glasblazers die hier werkte waren afkomstig uit Italië. De glasblazerij werd enkele jaren later verkocht aan Henri Bonhomme. Ook op St.Pieter sticht Henri samen met zijn broer nieuwe glasblazerijen. In het begin van de 18e eeuw houden de glasblazerijen op te bestaan Zo'n honderd jaar later in 1827 werd in Maastricht een kristal en glasslijperij opgericht door Petrus Regout, namelijk de Petrus Regout & Co. In 1834 werd ook een aardewerkfabriek opgericht onder dezelfde naam. In die kleine slijperij werkte niet meer dan vier man, zij vormde de basis van de latere geheel geautomatiseerde glasfabriek van de Kristalunie. Men bewerkt eerst graanproducten van het Belgische glasfabriek Val Saint-Lambert. In 1839 stopte die met het leveren van glas aan Petrus Regout, toen richtte hij een eigen glas en kristal blazerij op. Regout had in dat zelfde jaar een stoommachine gekocht waar hij 16 slijptouwplaatsen op aan kon sluiten. In 1841 bestelde koning Willem II bij Regout een kristallen servies ter waarde van 1000 gulden. Het jaar erna bestelde hij twee kandelaren ter waarde van 24.000 gulden, deze schonk hij aan de Franse koning Louis Philippe. Die kandelaren waren 4,5 meter hoog en geheel samengesteld uit kristallen elementen die gemonteerd waren in vergulde verbindingsstukken.  In de voet van de kandelaren had men een uurwerk gemaakt dat de olietoevoer naar de lampen regelde. In de loop van de 19e eeuw groeide de fabriek uit tot de belangrijkste producent van glas en kristal in Nederland. De oudst bestaande gebleven verkoop-catalogus is van het jaar 1864. In die tijd werden vaak verkoop catalogi uitgegeven die voorzien waren van getekende producten. Uit die catalogussen kwam duidelijk naar voren tot men in Maastricht in het begin van de 20ste eeuw rijk geslepen kristal maakte. In 1899 werd de naam van het glasfabriek veranderd in N.V. Kristal-Glas en Aardewerkfabrieken 'de Sphinx'. In Meerssen werd in 1902 een tweede glasfabriek in Maastricht opgericht, namelijk "de Stella" door Louis Regout, een zoon van Petrus Regout. Stella was een onderdeel van het Porseleinfabriek 'de Mosa' dat in 1883 was opgericht door Louis Regout. Hubert Gérard Louis Regout was een van de kinderen van Petrus Regout, de stichter van de Sphinx fabrieken. Hij kreeg zijn opleiding aan de "Handels en Industrieschool" in Mechelen (België). In 1850 kwam hij werken inde fabriek van zijn vader. Samen met zijn broers bouwde men de Sphinx uit tot een groot fabriek dat bestond uit uit een groot aantal divisies. Samen met zijn zoon Louis Hubert Willem Regout richtte hij een nieuw porseleinfabriek op, De Mosa. In 1925 kwam een fusie tot stand tussen de glasfabriek Stella en De Sphinx van de Regouts en de nieuwe firma kreeg de naam van N.V. De Kristalunie. Als eerste directeur van de Kristalunie werd ir. De Nerée tot Babberich aangesteld, een schoonzoon van Petrus Regout. De nieuwe Kristalunie ging naar het terrein van de Stella Glasfabriek gelegen aan de Nieuwe Weg in Maastricht, waar het glasfabriek nog altijd ligt.

De fusie was het gevolg van het steeds meer wegvallen van een buitenlandse afzetmarkt en de lastige aanvoer van grond en brandstoffen. De twee glasfabrieken produceerde op dat moment vooral huishoudelijk gebruiksglas en dat in verschillende kwaliteiten. Maar het kristal werd wel rijk versierd en geslepen. De eerste jaren maakte men vooral voorwerpen naar Franse of Engels voorbeeld,  maar in de jaren veertig en vijftig begon de Kristalunie ook ontwerpen van Nederlandse kunstenaren te maken. Vanaf 1928 tot 1937 was graficus W.J.Rozendaal verbonden aan de Kristalunie te Maastricht, en gaf in die tijd een eigentijds beeld aan de Kristalunie. Rozendaal was in 1924 al eerder verbonden aan de aardewerkfabriek van de Sphinx, als ontwerper van serviezen en sierdecors. In 1928 werd hij aangetrokken door de Kristalunie om daar ontwerpen te maken voor gebruiksglas en kristal werk. Kort daarna kreeg hij de algemene leiding over de vormgeving met de uitdrukkelijke opdracht om kunstzinnige producten te ontwikkelen van het niveau van de concurrent uit Leerdam. Na het vertrek van Rozendaal werden nog een aantal ontwerpen gemaakt door Edmund Bellefroid en Frans Hollman. In 1938 werd de Kristalunie overgenomen door het Glasfebriek Leerdam en iin het jaar 1959 werd ze weer overgenomen door de Verenigde Glasfabrieken Schiedam.

In het jaar 1966 werd de productie van kristalglas gedeeltelijk overgeplaatst van Leerdam naar Maastricht, maar men stopte daarmee in 1977. In 1969 begon men met de productie van verpakkingsglas waar vooral oude mijnwerkers uit de gesloten werden ingezet. Tegenwoordig  wordt in Maastricht alleen nog verpakkingsglas gemaakt. Op de locatie in Wiekerpoort zijn 9 productielijnen geplaatst, die kunnen ieder 450 potten of flessen per minuut produceren. In 1995 werd de Verenigde Glasfabrieken Schiedam overgenomen door het Franse concern Boussois-Souchon_Neuvesse (BSN) en de naam werd veranderd in BSN Glasspack. Tegenbwoordig is het bedrijf eigendom van O-I Manufactering.

Hoe de Glasnijverheid in Maastricht tot stand kwam kunt u lezen op deze pagina op deze website.

Onbekende foto’s van de glasfabricage

bij Sphinx omstreeks 1920 

Deze zijn onderzocht en op waarde geschat door Dhr. Max Wijnen ovv VVV medewerker Dhr. John Wiersma, gepubliceerd door de SHCL. Deze kunt u bekijken op deze pagina.

Limburger Koerier 27 april 1927:

Mr. L.H.W. Regout deed ons toekomen de loonstaten over de laatste zes maanden van 1906, betreffende de 1230 arbeiders in dienst der Commanditaire Vennootschap Porselein en Muurtegelfabriek Mosa en Glasfabriek Stella. Den heer Regout achtte dit noodzakelijk ter bestrijding van onware veronderstellingen, van socialistische zijde gegeven omtrent het bedrag der loonen. De 565 mannelijke arbeiders boven 19 jaar verdienen gemiddeld 2 gulden 5 per 10 urige werkdag, de 117 vrouwen 1 gulden 14. Van de 453 jongens en 142 meisjes tussen de 12 en 18 jaar verdienden de 18 jarige jongens gemiddeld 97 cent, de meisjes 85 cent. De 12 jarige jongens 57 cent, de meisjes 54 cent per 10 urige werkdag. De 52 overige arbeiders waren in tijdelijke dienst. Eene bepaling van het fabrieksreglement om geene arbeiders beneden 13 en een half jaren in dienst te nemen,  kon niet worden gehandhaafd wegens onvoldoende aanbod. Over de laatste zes maanden van 1906 werkten bij Mosa en Stella 133 jongens van 12-13 jaar en 16 meisjes van 12-13 jaar.

Nerée tot Babberich, Ir. Louis Marie de. - Civiel-ingenieur, Gedelegeerd bestuurder der N.V. Kristalunie Maastricht, Maastricht. - Geb. 11 Jan. 1889 te Arnhem als zoon van Mr. Jean Philippe Rudolphe Marie de Nerée van Babberich, lid van den Raad van State, en Lucie Marie Thérèso Wilhelmine Thijssen. Uit zijn huw. met Johanna Sophia Maria Regout, op 10 Juli 1917 te 's-Gravenhage gesloten, zijn voortgekomen: Willemijn, geb. 21 Juli 1918; Lucie, geb. 15 Nov. 1920; Eugénie, geb. 18 April 1922; Clara, geb. 16 Nov. 1923; Marie-Mechtilde, geb. 30 Jan. 1926, en Beatrijs, geb. 8 Juli 1929. - De N. t. B. doorl. de H.B.S. te 's-Gravenhage en studeerde vervolgens aan de Techn. Hoogeschool te Delft. In 1913 werd hij civielingenieur. Eveneens in 1913 begon hij zijn loopbaan als ingenieur bij den Rijkswaterstaat te Maastricht, later werkte hij in verschillende andere plaatsen van Nederland. In 1919 nam hij ontslag en trad hij in dienst b. d. Comm. Venn. Porcelein en. Muurtegelfabr. „Mosa" en Glasfabriek „Stella" te Maastricht, tusschen de Glasfabriek „Stella" en de Glasfabriek van ,,de Sphinx" kwam in 1925 een fusie tot stand; daarbij ontstond de N.V. Kristalunie, waarvan d. N. t. B. gedelegeerd bestuurder werd.-Daarnaast is hij comm. van de N.V. TabaksIndustrie v/h Gebr. Philips te Maastricht, van de N.V. Lak- en Verffabriek „Premier" te 's-Gravenhage, van de N.V. Maastricht-Rotterdamsche Schroefstoomboot Mij. en van de N.V. Maastricht-'s-Gravenhaagsche Stoomboot Mij., evenals van de N.V. Wolindustrie v/h Jiiles Regout & Co., Maastricht. - Tot zijn liefhebberijen behooren de wintersport en de skisport. - Tongerschestraat 6, Maastricht.

Gepubliceerd op 21 apr. 2012

Kleine rondgang in een glasfabriek te Maastricht, te zien zijn ovens en gemeng M1, lijn 11 IS6 62 proces press en blow, lijn 12 IS8 41 proces, Individueel scoop systeem lijn 14 IS6 41 proces, kieft ruimte, Compressor hal, Coldend M3. 
Het geluid is helaas verloren gegaan.

'gepubliceerd door ene Zimmlock'

 

Bron: website Kristalunie, Mestreechtenere, Wikipedia, Foto aandelen, W.J.Rozendaal, pdf ondernemers Nerée,  Foto Rozendaal, Bellefroid,

Aonvaank